Το χωριό

Ο Ζιάκας είναι ένα παραδοσιακό χωριό της Δυτικής Μακεδονίας, που βρίσκεται στην Πίνδο, στα Γρεβενά. Είναι ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Ελλάδας, με πλούσια ιστορία και πολιτισμό. Είναι χτισμένος σε μια κοιλάδα στους πρόποδες του όρους Όρλιακα, σε υψόμετρο 900 μέτρων, περιτριγυρισμένο από βουνά και δάση. 

Είναι ευρύτερα γνωστός ως η πατρίδα του θρυλικού οπλαρχηγού Θόδωρου Ζιάκα, που πολέμησε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και στις επαναστάσεις της Μακεδονίας του 1854 και του 1878. 

H παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Τίστα, πιθανόν από τη σλαβική (αρουμανική) λέξη τίσα (ή τίζα) που σημαίνει πεύκη. Μετονομάστηκε σε Ζιάκας την 1η Φεβρουαρίου 1927, προς τιμήν του Θεόδωρου Ζιάκα.

Ανήκει στον Νομό Γρεβενών και έχει μόνιμο πληθυσμό 136 άτομα, σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Οι μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τον αγροτουρισμό.

Το γεφύρι του Ζιάκα

Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το περίφημο πέτρινο γεφύρι του Ζιάκα, ένα από τα πιο φωτογραφημένα γεφύρια των Γρεβενών. 

Κάτω από το γεφύρι περνά ο Βελονιάς ποταμός, παραπόταμος του Βενέτικου, που πηγάζει από τις περιοχές Δοτσικού, Προσβόρου και Αλατόπετρας.

Όρλιακας

Το πιο ενδιαφέρον και το σπουδαιότερο αξιοθέατο του Ζιάκα είναι το βουνό Όρλιακας, στου οποίου τους πρόποδες έχει χτισθεί. Η περιοχή είναι φημισμένη για το ιδιαίτερο φυσικό της κάλλος, καθώς στην κορυφή του Όρλιακα το τοπίο είναι εντυπωσιακό με τα τεράστια απόκρημνα βράχια, όπου φωλιάζουν σπάνια είδη αρπακτικών πουλιών. 

Η βλάστηση παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία, με δέντρα όπως ίταμος, έλατο, μαύρη πεύκη, σφένδαμος, καθώς και πολλά είδη μανιταριών. Η πανίδα είναι εξίσου θαυμαστή, με ζώα όπως λαγός, αλεπού, ζαρκάδι, αρκούδα.

Στην περιοχή Μόργιαννη, νότια του Όρλιακα υπάρχουν δύο μεγάλες σπηλιές, στις οποίες όπως λέγεται κρύβονταν οι Ζιακώτες για να ξεφύγουν από τους Γερμανούς, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μία ακόμη σπηλιά βρίσκεται κοντά στην Κρύα Βρύση. Σ’ αυτή κρυβόντουσαν οι αντάρτες μαζί με τον οπλισμό τους.

Πηγές

Στους πρόποδες του Όρλιακα εκτείνεται το κοινοτικό δάσος του Ζιάκα. Εκεί συναντά κανείς τις πηγές “Γκούβα” και “Σταυράκη Μπαϊρι“.

Στο δρόμο για Ζιάκα βρίσκεται η πηγή “Φτέρη” και ανάμεσα στο Περιβολάκι και στο Ζιάκα, στη θέση Μόργιαννη, όπου παλιά οι Ζιακώτες είχαν κήπους, υπάρχουν 3 ακόμα πηγές. Η σημαντικότερη από όλες είναι η “Πηγή της Καλογριάς“. Ο θρύλος λέει πως από εκεί έπαιρνε νερό μια καλόγρια, η οποία ζούσε σε μια σπηλιά κοντά στην πηγή, που σήμερα ονομάζεται “Κελί της καλογριάς“. Η είσοδος της σπηλιάς έχει δύο τρύπες και μέσα σε αυτή υπάρχουν 3 μικροί χώροι, σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Σε ένα πηγάδι εκεί έπεσε και πνίγηκε η καλόγρια.

Στην κορυφή Καραστέργιος μπορεί κανείς να ξεδιψάσει στην ομώνυμη βρύση και μέσα στο Ζιάκα οι βρύσες “Φράτι“, “Κουταλιάρης“, “Γιαννίτσαρης” και “Κρύα Βρύση” παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον.

Το σχολείο

Το πέτρινο σχολείο του Ζιάκα χτίστηκε το 1909 και διατηρείται σε καλή κατάσταση. Πλέον δεν λειτουργεί σαν σχολείο αλλά χρησιμοποιείται για την φιλοξενία των πολιτιστικών εκδηλώσεων της κοινότητας.

Εκκλησίες

Δίπλα στο σχολείο, υπάρχει η βυζαντινή εκκλησία των Ταξιαρχών, που κάηκε στην Κατοχή από τους Γερμανούς κατακτητές και ξαναχτίστηκε το 1968. 

Κατά τη διάνοιξη των θεμελίων το 1964, στη δυτική πλευρά της καμένης εκκλησίας των Ταξιαρχών, αποκαλύφθηκε ψηφιδωτό δάπεδο Ρωμαϊκής εποχής.

Ενδιαφέρον για τον επισκέπτη παρουσιάζουν και οι εκκλησίες των Αγίου Νικολάου και Αγίου Αθανασίου, αμφότερες πριν το 1900. 

Αστρονομικό Πάρκο Όρλιακα

Η τοποθεσία του Ζιάκα ενδείκνυνται για την παρατήρηση των άστρων, καθώς είναι από τις καλύτερες σε καθαρό ουρανό και έχει τη μικρότερη φωτορύπανση στην Ευρώπη.

Για τον λόγο αυτό, έχει δρομολογηθεί η δημιουργία του «Αστρονομικού πάρκου Όρλιακα», ενός ειδικά διαμορφωμένου υπαίθριου χώρου, που θα περιλαμβάνει εκπαιδευτικό κέντρο με τηλεσκόπια και ηλιακό παρατηρητήριο, εκθεσιακό χώρο και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. 

Το έργο είναι μια συνεργασία του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και του Συλλόγου Φίλων του Αστρονομικού Πάρκου Όρλιακα.

Εκδηλώσεις

Στην κοινότητα του Ζιάκα στις 2 Μαΐου εορτάζεται η ανακομιδή των οστών του Αγ. Αθανασίου. Μετά τη δοξολογία στην ομώνυμη εκκλησία γίνεται ύψωμα εικόνας, δημοπράτηση εικόνας και κατόπιν αρχίζει το γλέντι. Στήνεται μικτός χορός με μεγάλη συνοδεία τραγουδιών χωρίς μουσική, ενώ αργότερα μπαίνουν και τα όργανα.

Στις 6 Σεπτεμβρίου στην κεντρική πλατεία του χωριού διεξάγεται γλέντι με ζωντανή παραδοσιακή μουσική και στο ίδιο μέρος την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου γίνεται μια πολύ σημαντική εκδήλωση αφιερωμένη στην Εθνική Αντίσταση. Η γιορτή αρχίζει με ομιλίες από αντιστασιακούς και συνεχίζεται με χορό.

Στις 14 Αυγούστου, παραμονή της Κοίμησης της Θεοτόκου, πραγματοποιείται παραδοσιακό γλέντι στον προαύλιο χώρο του σχολείου.