Στο χωριό Ζιάκας Γρεβενών, ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα ήρθε στο φως τη δεκαετία του ’60, φανερώνοντας την ιστορική συνέχεια της περιοχής από τη ρωμαϊκή εποχή μέχρι και τα νεότερα χρόνια.
Η πρώτη αναφορά καταγράφεται στο Αρχαιολογικό Δελτίον 20 (1965), σελ. 438, όπου σημειώνεται:
«Ζιάκα Γρεβενών
Κατά την εκσκαφήν θεμελίων προς κατασκευήν του ναού του χωρίου απεκαλύφθη μωσαϊκόν δάπεδον. Ανεστάλη πάσα περαιτέρω εργασία χάριν ερεύνης εν καιρώ.»
Το εύρημα αποκαλύφθηκε στη θέση της εκκλησίας των Ταξιαρχών, η οποία είχε καεί από τους Γερμανούς κατακτητές κατά την Κατοχή και ανοικοδομήθηκε εκ νέου το 1968. Κατά τη διάνοιξη των θεμελίων το 1964, στη δυτική πλευρά της καμένης εκκλησίας, ήρθε στο φως το ψηφιδωτό δάπεδο.
Σύμφωνα με τις νεότερες βιβλιογραφικές αναφορές, όπως το έργο «Αναζητώντας την αρχαία Ελίμεια» (σελ. 142), το δάπεδο αυτό χρονολογείται στη ρωμαϊκή εποχή και ταυτίζεται με ψηφιδωτό δάπεδο ρωμαϊκής έπαυλης. Η χρονολόγηση εντάσσεται στο χρονικό εύρος 167 π.Χ. – 250 μ.Χ., περίοδο κατά την οποία η ρωμαϊκή παρουσία στην Πίνδο και στη Δυτική Μακεδονία άφησε έντονα τα ίχνη της.
Το εύρημα του Ζιάκα δεν αποτελεί μεμονωμένο στοιχείο, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα ρωμαϊκών καταλοίπων της περιοχής, όπως τα υπολείμματα οικισμών και οχυρώσεων στη Μακεδονική Πίνδο, τα λείψανα αρχαίου ναού στους Μαυραναίους, οι τάφοι στο Περιβόλι και τα ερείπια κάστρου στους Φιλιππαίους. Όλα αυτά συνθέτουν την εικόνα μιας περιοχής που γνώρισε άνθηση κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους.
Αν και οι εργασίες τότε σταμάτησαν προσωρινά «χάριν ερεύνης», δεν έχουν καταγραφεί εκτενέστερες ανασκαφικές συνέχειες στα διαθέσιμα «Χρονικά» της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Σήμερα, παραμένει άγνωστο τι απέγινε το ψηφιδωτό. Κάτοικοι του χωριού αναφέρουν ότι θάφτηκε εκ νέου. Παρότι έγιναν στο παρελθόν προσπάθειες να αναδειχθεί, δεν υπήρξε σχετική άδεια από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία.
Παρ’ όλα αυτά, το εύρημα εξακολουθεί να αποτελεί σημείο αναφοράς για την ιστορική και αρχαιολογική ταυτότητα του Ζιάκα.
*Σημείωση: Η φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο είναι ενδεικτική και δεν απεικονίζει το πραγματικό ψηφιδωτό που βρέθηκε στον Ζιάκα Γρεβενών.