Η ξεχωριστή αυτή φωτογραφία, που δημοσίευσε ο Αλέξανδρος Γ. Τζιόλας, μας μεταφέρει σε ένα πανηγύρι του χωριού Ζιάκα, στην επαρχία Γρεβενών, περίπου στις αρχές του 20ού αιώνα – σύμφωνα με τη χρονολόγηση «περί το 1910». Η εικόνα συνθέτει ζωντανά στοιχεία μιας παλιάς τοπικής παράδοσης, της κοινωνικής ζωής και της θρησκευτικής λατρείας μιας ορεινής κοινότητας της Ελλάδας.
Παραδοσιακά, στο χωριό Ζιάκας το πανηγύρι τελούνταν στις 8 Νοεμβρίου, ανήμερα του εορτασμού των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Όπως πληροφορούμεθα, όμως, «λόγω καιρού» η ημερομηνία μεταφέρθηκε παλιότερα και πλέον τελείται 6 Σεπτεμβρίου.
Η φωτογραφία αποτυπώνει πλήθος χωρικών – άνδρες, γυναίκες, παιδιά – συγκεντρωμένο στην πλατεία ή στην αυλή της εκκλησίας του χωριού, με εμφανή τα παραδοσιακά ενδύματα της εποχής. Η παρουσία πυκνή, η σύνθεση λιτή αλλά καθαρή, υποδηλώνει την αξία αυτού του γεγονότος για την τοπική κοινωνία. Η επιλογή του χώρου και η ποικιλία σε ηλικίες δείχνουν πως το πανηγύρι ήταν σημείο σύναξης όλων, κοινωνικά, πολιτιστικά αλλά και θρησκευτικά.
Ο Ζιάκας, ως ορεινή κοινότητα της Δυτικής Μακεδονίας, έφερε σε μεγάλο βαθμό τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ελληνικής υπαίθρου: γεωργία – κτηνοτροφία, συνεταιριστικές και οικογενειακές σχέσεις, τοπική θρησκευτική λατρεία. Το πανηγύρι λειτουργούσε ως σημαντικό κοινωνικό γεγονός διότι:
- Ένωνε την κοινότητα υπό την σκιά της εκκλησίας και της τοπικής παράδοσης.
- Προσέφερε ευκαιρία για κοινωνική συναναστροφή, χορό, τραγούδι, ανταλλαγή εμπειριών.
- Ενίσχυε την τοπική ταυτότητα σε σχέση με τη θρησκεία και τον τόπο.
Η φωτογραφία από το πανηγύρι του Ζιάκα δεν αποτελεί απλώς ένα ιστορικό τεκμήριο, είναι μια γέφυρα ανάμεσα στο χθες και στο σήμερα, ανάμεσα στην παράδοση και την εξέλιξη της τοπικής κοινωνίας.
Με σεβασμό στην εικόνα, στους ανθρώπους της, στο δρώμενο της στιγμής, αξίζει να την κρατήσουμε ζωντανή μέσα από την ανάδειξη της ιστορίας, της μνήμης και της πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου μας.