Εσείς βουνά των Γρεβενών και πεύκα του Μετσόβου,
λίγο για χαμηλώσετε μιας τουφεκούλας τόπο,
για να φανούν τα Γρεβενά κι αυτό το Μέγα Σπήλιο,
που πολεμούν οι Έλληνες με του Αβδή τ’ ασκέρι.
Τρεις μέρες κάνουν πόλεμο, τρεις μέρες και τρεις νύχτες,
χωρίς νερό, χωρίς ψωμί, χωρίς κάνα μαντάτο.
Πέφτουν τα βόλια σαν βροχή, τα τόπια σαν χαλάζι
κι αυτά τα λιανοντούφεκα σαν την ψιλή βροχούλα.
Κι’ Αβδή πασάς εφώναξε, Αβδή πασάς φωνάζει:
“Ζιάκα πάψε τον πόλεμο, πάψε και το ντουφέκι
να κατακάτσ’ ου κουρνιαχτός, να σηκωθεί αντάρα,
να βρούνε οι μάνες τα παιδιά και τα παιδιά τις μάνες
να βρει κι η χήρα τον υγιό, π’ άλλον υγιό δεν έχει,
να μετρηθούμε κι εμείς να δούμε πόσοι λείπουν.”
Μετριούνται οι Τούρκοι τρεις φορές και λείπουν τρεις χιλιάδες,
μετριούνται τα Ελληνόπουλα και λείπουν τρεις λεβέντες.
Το επίθετο Ζιάκας ανήκει σε οικογένεια αρματολών από το νομό Γρεβενών, της οποίας μέλη αναφέρονται ότι δρούσαν ήδη από το 18 αιώνα. Το 1769 πρώτη η οικογένεια Ζιάκα έδωσε το σύνθημα της επαναστάσεως στην περιοχή (Ορλωφικά). Ο Γιαννούλας Ζιάκας έδρασε ως κλέφτης (1795) και υπηρέτησε στην αυλή των Ιωαννίνων, όπου έλαβε μόρφωση και γνώση της ιταλικής γλώσσας. Επικεφαλής του αρματολικιού Γρεβενών συγκρούστηκε με τις Τουρκικές δυνάμεις, μετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις και αναφέρεται ότι δολοφονήθηκε με εντολή του Κιουταχή. Αρχηγός τότε αναγνωρίστηκε από τους οπαδούς του ο ανήλικος γιος του Νικολάκης, για τον οποίο ορίστηκε κηδεμόνας ο θείος του Θεόδωρος, που εκδικήθηκε τους δωροδοκηθέντες δολοφόνους του Γιαννούλα και εγκατέστησε το κρησφύγετό του στην Πίνδο.
Ο Θεόδωρος Ζιάκας, γέννημα και θρέμμα του χωριού Ζιάκας των Γρεβενών, ανέλαβε την αρχηγία της επαναστατικής κίνησης το 1826. Αναμφισβήτητος αρχηγός στη Δυτική Μακεδονία εργάστηκε για την εξέγερση, δούλεψε στα χωριά, στρατολόγησε και πολέμησε. Η στρατιωτική του ικανότητα αναγνωρίσθηκε από όλους και πιστοποιείται καλύτερα από το φόβου που ένιωθαν οι Τούρκοι στο άκουσμα του ονόματός του. «Δεν φέραμεν αποδεικτικά των αγώνων και θυσιών μας. Εστάθημεν αρχηγοί. Η φήμη, ο τρόμος των Τούρκων, διατηρούμενα ακόμη, είναι τα πιστοποιητικά μας.» Τα λόγια αυτά του Θ. Ζιάκα, που είναι ένα κομμάτι της επιστολής – αίτησης προς την Ελληνική Κυβέρνηση το 1865, αποτυπώνουν πλήρως τη λεβεντιά και την αξία του οπλαρχηγού.
Ο Ζιάκας είχε έντονη δράση από την προεπαναστατική περίοδο του 1821 μέχρι το 1854. Εγινε όμως πανελληνίως γνωστός για την μάχη της Διμηνίτσας και το θρυλικό Μάη στο Σπήλαιο. Στη Δημινίτσα (Καρπερό) ο Ζιάκας ανέλαβε να παίξει τον ρόλο της εκδικήτριας «Νεμέσεως». Μην αντέχοντας την σφαγή των Βλάχων και την αρπαγή όλου του καταυλισμού στη Φιλουριά (10 Μαίου 1854) επιτέθηκε εναντίον των Τούρκων με δύναμη τόση, που τράπηκαν σε φυγή αφήνοντας στον τόπο της μάχης 250 νεκρούς και όλα τα υπάρχοντά τους. Ακολουθεί στις 28 Μαίου η πολυήμερη θρυλική μάχη του Σπηλαίου. Με 1.000 ενόπλους ο Ζιάκας πολεμάει ενάντια σε 15.000 Τουρκαλβανούς. Τα Γρεβενά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το όνομά του και τον τιμούν. Προτομές του υπάρχουν στην κεντρική πλατεία των Γρεβενών και στο χωριό Ζιάκας. Τραγούδια με τα κατορθώματά του τραγουδιούνται και χορεύονται, ενώ πολλοί Σύλλογοι φέρουν το όνομά του.
*Απόσπασμα από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.
